Predložene izmjene Krivičnog zakona u Albaniji predstavljaju direktnu prijetnju slobodi medija, sigurnosti novinara i osnovnom pravu na slobodu izražavanja, upozorile su regionalne i evropske novinarske organizacije u zajedničkoj izjavi.

Mreža novinarskih udruženja sa Zapadnog Balkana SafeJournalists, zajedno s partnerima platforme Media Freedom Rapid Response (MFRR), među kojima je i Evropska federacija novinara (EFJ), te organizacije civilnog društva iz Albanije, izrazile su duboku zabrinutost povodom nacrta izmjena Krivičnog zakona objavljenog krajem jula.

Organizacije su posebno upozorile na više spornih odredbi, među kojima su članci koji se odnose na klevetu (član 865), uvredu (član 863) i uticaj na nezavisnost pravosuđa (član 536).

Organizacije civilnog društva i medijska zajednica već su ranije tražile dekriminalizaciju klevete u Albaniji, što nije postignuto ovim nacrtom. Širenje lažnih i uvredljivih informacija koje narušavaju čast, ugled ili dostojanstvo osobe ili institucije predstavlja krivično djelo, za koje je, pored novčane kazne, predviđen i obavezan demanti i javno izvinjenje.

Predloženim izmjenama za klevetu, upozoravaju organizacije, dodatno se pooštravaju kazne za klevetu, posebno kada se informacije šire putem medija ili online platformi, kao i kada su usmjerene prema javnim zvaničnicima. 

Također su ukazale da član 863, koji se odnosi na uvredu, koja je također kriminalno djelo u Albaniji, sadrži nejasne kriterije poput “uznemiravanja javnog mnijenja” i “povrede dobrih običaja”, koji nemaju jasne definicije, čime se otvara prostor za proizvoljna tumačenja i selektivnu primjenu.

Posebnu zabrinutost izaziva član 536 o uticaju na nezavisnost pravosuđa, koji, prema navodima organizacija, preširoko zabranjuje komentarisanje i izvještavanje o sudskim postupcima, čime se, kako tvrde, direktno ugrožava nadzorna uloga medija i civilnog društva.

Prema ovom članu, davanje ili objavljivanje komentara s očitom namjerom da se utiče na sposobnost suda da donosi odluke, ako je to učinjeno s ciljem da se nanese šteta ili pruži korist određenim osobama, a prije donošenja sudske presude, kažnjava se novčanom kaznom ili zatvorom do tri godine.

“Formulacije u ovom članu su previše opšte i ostavljaju prostor za zloupotrebu od strane vlasti kako bi se ograničila novinarska kontrola i suzbila javna rasprava – što je posebno problematično u kontekstu aktuelnih sudskih procesa protiv istaknutih političkih aktera. Predviđene kazne su pritom neproporcionalne”, navodi se u saopštenju.

Organizacije su, pored navedenih članova, ukazale i na član 852 koji se odnosi na povredu slobode mišljenja i izražavanja. Iako taj član nominalno priznaje pravo na slobodu izražavanja i zaštitu medija, njemu nedostaju jasne definicije pojmova poput “neopravdano uskraćivanje ili ograničavanje”.

Organizacije su pozvale vlasti u Albaniji da usklade zakonodavstvo s evropskim standardima, a posebno sa članom 10 Evropske konvencije o ljudskim pravima i Preporukom Vijeća Evrope Rec(2003)13, koja potvrđuje pravo javnosti da bude informisana o sudskim postupcima, kao i pravo medija da slobodno izvještavaju o pravosuđu.

Također su podsjetile na Rezoluciju 1577 (2007) Parlamentarne skupštine Vijeća Evrope, koja poziva na dekriminalizaciju klevete.

Organizacije su hitno apelovale na Ministarstvo pravde, Vijeće ministara i sve relevantne aktere u Albaniji da temeljno revidiraju navedene, ali i druge odredbe koje utiču na slobodu izražavanja. Zahtijevaju i potpunu dekriminalizaciju klevete i uvrede, kao i provođenje širokih konsultacija s novinarskom i akademskom zajednicom, organizacijama civilnog društva te pravnim i medijskim stručnjacima.

Izvor: SafeJournalists, EFJ

___

Želite sedmični pregled vijesti, analiza, komentara i edukacija za novinare u Inboxu Vašeg e-maila? Pretplatite se na naš besplatni E-bilten ovdje.