Osim nasilja nad reporterima, tokom godinu dana protesta zabilježen je oštar odgovor vlasti, praćen političkim pritiscima i kontrolom informacija.

foto: Stefan Kostić / Unsplash / Ilustracija

Poslije urušavanja nadstrešnice na Željezničkoj stanici u Novom Sadu 1. novembra 2024. godine i vala protestа uslijedio je oštar odgovor vlasti, praćen porastom nasilja nad reporterima, političkim pritiscima i kontrolom informacija, ocijenjeno je na webinaru „Godinu dana kasnije: Sloboda medija i bezbednost novinara i novinarki u Srbiji“, koji je organizovao Media Freedom Rapid Response (MFRR).

Tokom webinara je ponuđen pregled stanja na terenu kroz svjedočenja novinara iz nacionalnih i lokalnih redakcija. Govornici su ukazali da se bezbjednosni rizici i institucionalni pritisci prepliću sa ekonomskom neizvjesnošću medija, posebno onih nezavisnih i lokalnih, prenosi Nezavisno udruženje novinara Srbije (NUNS).

„Događaji od 1. novembra prošle godine promenili su lice Srbije“, rekla je novinarka Nataša Kovačev, podsjećajući da su studenti blokirali fakultete sa zahtjevom da institucije počnu da rade u javnom interesu. „U Srbiji trenutno nemamo nezavisne institucije, sve zavisi od volje jednog čoveka i odluka vladajuće partije“.

Кako je navela Kovačev, „izveštavanje je postalo neizvesnije: skupovi koji počinju mirno mogu da se završe policijskom brutalnošću prema studentima, građanima, ali i novinarima“. Komemorativno okupljanje u Novom Sadu ove subote, podsjetila je, „završeno je sat ranije zbog procenjenih bezbednosnih rizika“.

Kovačev je opisala i „krizne“ uslove rada, navodeći primjer protesta 5. septembra ispred Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. „Nikada nisam videla toliko suzavca. Dva novinara su napadnuta iako su imali akreditacije i prsluke sa oznakom 'press'“. Dodala je i da nezavisne redakcije često ne dobijaju pozive na događaje, a na terenu se suočavaju sa uvredama, etiketiranjem i izbacivanjem iz institucija.

Duboka medijska polarizacija

Da je pritisak sistemski, ocijenio je i međunarodni urednik N1 Dušan Mlađenović, koji je ukazao na duboku medijsku polarizaciju. „Nezavisni mediji svakodnevno i fer pokrivaju proteste, dok provladini – koji čine oko 95 odsto scene – preuzimaju narativ vlasti i demonstrante nazivaju 'teroristima' i organizatorima 'obojene revolucije'“.

Podsjetio je na nalaze evropskih institucija o neravnopravnoj zastupljenosti političkih aktera u eteru i na kampanje diskreditacije usmjerene ka N1 i Novoj. „Brendirani smo kao teroristi, strani agenti i plaćenici – od najviših državnih funkcionera“, rekao je Mlađenović.

Govorio je i o vlasničko-političkim pritiscima koji stvaraju egzistencijalnu neizvjesnost u redakcijama. „Dolazimo na posao ne znajući da li ćemo sutra uopšte dolaziti“. Prema njegovim riječima, pritisci su „politički i finansijski“, a terenske ekipe su „fizički i emocionalno iscrpljene“.

Kritike, prijetnje i napadi

O ranjivosti lokalnih medija svjedočila je i Verica Marinčić, urednica portala In Medija iz Inđije. „Nas dvoje smo u redakciji i od početka imamo problem sa lokalnom vlašću. Ne pozivaju nas na događaje. Umesto toga stižu kritike, pretnje i, povremeno, napadi“, rekla je.

Dodala je da su se pritisci pojačali kada se ime redakcije našlo na listama u kontekstu navodnog „srpskog Majdana“ 1. novembra. „U javnosti smo targetirani kao 'teroristi'“. Prema njenim riječima, u Inđiji postoji 16 medija. „Niko nije na našoj strani; provladini dobijaju novac iz javnih budžeta“. Policija je „ljubazna, ali ništa više od toga“, a razgovori sa donatorima i predstavnicima EU „ostaju na nivou reči“, dodala je.

Govornici su ocijenili da Stalna radna grupa za bezbjednost novinara postoji, ali nema vidljive rezultate. Komunikacija između predstavnika novinara, tužilaštva, pravosuđa i policije je otežana, a nekažnjivost napada ostaje pravilo. „Mali broj slučajeva stiže do suda, a još manje se okonča u korist novinara“, navedeno je na webinaru što, kako kažu, obeshrabruje žrtve da uopšte prijavljuju napade.

U međunarodnom kontekstu, učesnici su podsjetili na najnoviji izvještaj Evropske komisije, u kojem se politički i ekonomski uticaj na medije, uključujući uređivačku politiku RTS-a, ocjenjuje kao „ozbiljna zabrinutost“. Preporuke se odnose na dosljednu primjenu novih medijskih zakona „u slovu i duhu“, jačanje nezavisnosti medijskog regulatora, usklađivanje sa Evropskim aktom o slobodi medija (EMFA), obustavu verbalnih napada najviših zvaničnika na novinare i brzo procesuiranje prijetnji i nasilja. U dokumentu se, prema navodima učesnika, detaljno spominje i slučaj N1.

Zaključno, učesnici webinara poručili su da je uz geopolitičke teme podjednako važno sagledati „mikro nivo“ – svakodnevni život i rad novinara u Srbiji. „Moramo da izdržimo i nastavimo da radimo“, poruka je sa skupa, uz apel institucijama da stvore uslove za bezbjedan i nezavisan rad medija.

Izvor: NUNS

___