Ključ, Drvar i Sapna: Općine bez fabrika i oglašivača

Foto: Nejra Hasečić/Arnes Grbešić

Javni mediji su na granici opstanka u Ključu i Drvaru, izrazito nerazvijenim opštinama, dok je privatna RTV Glas Drine iz Sapne, koja je takođe na listi najsiromašnijih lokalnih zajednica, poslovanje proširila na razvijenije dijelove Bosne i Hercegovine (BiH).

Kao javno preduzeće Radio Ključ nije mogao da opstane. Radio Drvar je u prošloj godini, u kojoj je obilježio pedeset godina postojanja bio blizu gašenja. RTV Glas Drine iz Sapne emituje program na šest frekvencija.

Osnivači lokalnih radio stanica u Ključu i Drvaru su te Opštine koje, prema riječima predstavnika medija, ne izdvajaju dovoljno novca iz budžeta za njihov normalan rad, dok RTV Glas Drine najveći dio potrebnih sredstava zarađuje od oglašavanja.

Likvidacija Javnog preduzeća Radio Ključ

U Radiju Ključ danas su zaposlene tri osobe – direktorica, urednica i realizator programa.

Prema sistematizaciji, nedostaje voditeljica, a novac iz opštinskog budžeta nije dovoljan za normalno funkcionisanje, kaže Medina Botonjić, vršiteljica dužnosti direktorice Centra za kulturu i obrazovanje.

Radio Ključ danas je dio Centra za kulturu i obrazovanje. Kao javno preduzeće nije mogao da opstane, te je početkom 2022. godine pripojen javnoj ustanovi u okviru koje se još nalaze Dom kulture i biblioteka.

Nakon likvidacije Javnog preduzeća Radio Ključ, zbog dugova prema radnicima i dobavljačima, isplata plata i toplog obroka zaposlenima postala je redovna, dok je radio ostao bez bankovnog računa.

“Javna ustanova je budžetski korisnik. Njen osnivač je Općinsko vijeće. Svi troškovi se regulišu preko budžeta. Sve prihode koje ostvarimo Općina direktno povlači”, objašnjava Botonjić.

Sadašnja urednica i novinarka Selma Babović bila je i direktorica u vrijeme provođenja likvidacionog postupka.

Kao javno preduzeće, Radio Ključ je dobijao mjesečni grant od 3.700 maraka iz lokalnog budžeta.

“To nije bilo dovoljno ni za plate, a kamoli za doprinose, tople obroke i ostale obaveze koje moraju da plaćaju radio stanice. Prihodi od reklama su svake godine bili manji. Dugovi su se vukli godinama. Radio Ključ samostalno nije mogao opstati“, kaže Babović.

Nakon pripajanja Radija Centru za kulturu i obrazovanje Ključ, odnosno prelaska na budžetsko finansiranje, zaposleni ne moraju razmišljati kako da osiguraju sredstva za plaćanje svih obaveza.

Na lokalnom tržištu se više ne može zaraditi novac, kaže Edin Krivić, koji je od januara 1996. godine zaposlen kao radijski tehničar.

“Nekad smo imali četrdesetak reklama, a danas dvije-tri. U poslijeratnim godinama u Ključu je bilo više ljudi, preduzeća, kafića. Tada je bilo deset-dvanaest zaposlenih i moglo se zaraditi za normalno funkcionisanje. Na pad prihoda uticala je i pojava društvenih mreža, te odlazak stanovništva i zatvaranje brojnih radnji“, kaže Krivić.

Zbog manjih prihoda smanjio se broj zaposlenih i Radio Ključ je morao da promijeni programsku shemu.

“Mi smo prije imali dozvolu da 24 sata emitujemo program. Sada radimo od sedam do 19 sati, jer su nam nadležni odgovorili da s tim brojem uposlenih ne možemo emitovati cjelodnevni program, mada i druge radio stanice, kad ih slušam, od 19 ili 20 sati do ujutro emituju samo muziku“, navodi Krivić.

U opštinskom budžetu nije precizirano koliko se novca izdvaja za funkcionisanje lokalnog radija. Navodi se da je godišnji budžet Centra za kulturu, obrazovanje i informisanje oko 350.000 maraka.

“Imamo obećanja od Općine da će nam biti nabavljeno sve od opreme što je potrebno. Trenutno radim na mikseti staroj 15 godina i ona je za remont ili zamjenu. Imamo dva predajnika pošto radimo na dvije frekvencije. Skoro je bila donacija USAID-a i zamijenili smo jedan“, priča Krivić.

Upitna budućnost Radija Drvar

Zastarjela oprema, predajnik u lošem stanju koji se često mora popravljati, te finansijski problemi opterećuju poslovanje Radija Drvar, kaže v.d. direktorica i glavna urednica Bosa Perkić.

“Opština Drvar je osnivač Radija. Lokalni budžet je jako siromašan i kako kasne plate u Opštini, kasne i u javnim preduzećima i ustanovama. Prethodna direktorica je imala iste probleme i Radio Drvar je bio pred gašenjem. Zahvaljujući donacijama, uspio je da ostane”, objašnjava Perkić.

Radio Drvar

Prema njenim riječima, u Radiju bi trebalo da bude minimalno devetero zaposlenih, dok ih je danas troje, od kojih je novinar angažovan po ugovoru o djelu.

“Zbog nestabilnog finansijskog stanja ne možemo zapošljavati ljude. S tim prihodima koje dobijamo od Opštine, u suštini možemo finansirati dvoje zaposlenih. Iz opštinskog budžeta godišnje dobijamo 50.000 maraka. Mjesečne isplate nisu dovoljne za pokrivanje svih obaveza“, kaže ona.

Prihodi od marketinških usluga su skromni. Radio Drvar pokriva samo matičnu opštinu u kojoj živi mali broj stanovnika.

“Lokalni privrednici nemaju kulturu oglašavanja. Reklame koje dobijamo su iz drugih dijelova Kantona 10 i Unsko-sanskog kantona. Sva javna preduzeća ovdje jedva opstaju, pod znakom pitanja su i na nekom su socijalnom budžetu“, veli Perkić.

Njen cilj je nabavka novog predajnika i eventualno pokrivanje susjednih Glamoča i Bosanskog Grahova radi povećanja slušanosti, odnosno prihoda od marketinga.

Za razliku od Radija Ključ, kojem je zbog broja zaposlenih emitovanje programa dozvoljeno od sedam do 19 sati, Radio Drvar s istim brojem ljudi emituje program 24 sata.

“Sarađujemo s Radijom Republike Srpske i imamo uključenja u njihov program. Neophodna nam je modernizacija da bismo mogli pokrivati više opština“, kaže Perkić.

Radio Drvar

U Sapni sjedište, novac u drugim opštinama

Radio Glas Drine osnovan je tokom ratne 1992. godine pod nazivom “Radio BiH, studio Zvornik” na području opštine Zvornik, koje je bilo pod kontrolom Armije Bosne i Hercegovine.

Kao javno preduzeće funkcionisao je do 1999. godine, kada su ga privatizirala dvojica uposlenika. Radijski program se danas emituje na šest frekvencija.

“Četiri frekvencije su naše, matične, i imamo dva isturena studija u Čeliću i Srebrenici“, kaže jedan od vlasnika RTV Glas Drine, Hasan Omerović.

Poslovanje ovog medija ne zavisi od matične opštine Sapna, takođe izrazito nerazvijene lokalne zajednice. To je bio i cilj nakon privatizacije. U RTV Glas Drine danas je zaposleno sedam osoba.

“Željeli smo da pokrijemo Srebrenicu, Zvornik, Bijeljinu, Teočak, Brčko, Kalesiju, Živinice, Tuzlu. Tako je i bilo. Dobili smo od Regulatorne agencije za komunikacije četiri-pet frekvencija i pokrivamo sjeveroistočnu Bosnu. Zbog toga i opstajemo. U Sapni nam je faktički samo sjedište“, objašnjava Omerović.

Slušanost osigurava prihode od marketinga. Bez tih sredstava opstanak RTV Glas Drine ne bi bio moguć.

“Pokrivamo to određeno područje i ljudi imaju interes za oglašavanje. Iako se teško boriti s novim tehnologijama, dobro kotiramo u istraživanjima. Prije dvije godine bili smo najslušaniji u Tuzlanskom kantonu. Dobro stojimo i na nivou BiH. Emitujemo i TV program u mrežama. Puštamo i radijski signal. Imamo ugovore o praćenju s opštinama Sapna i Teočak, što je nekih 1.000–2.000 maraka mjesečno, a ostalo je sve marketing“, navodi Omerović.

Za funkcionisanje RTV Glas Drine, prema Omerovićevim riječima, godišnje je potrebno minimalno 200.000 maraka. Taj novac ne bi bilo moguće zaraditi samo u Sapni, gdje, kao i u prethodno spomenutim opštinama Ključ i Drvar, nema većih fabrika niti je u njima razvijena mala privreda.

___