Udruženje Umbrella zahtijeva povlačenje Nacrta Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija.

foto: NSRS

Nacrt Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija, koji je Vlada Republike Srpske (RS) utvrdila 23. marta, trebao bi biti razmatran na petoj redovnoj sjednici Narodne skupštine RS (NSRS), koja će se održati 26. septembra 2023. godine.

Udruženje Umbrella, koje okuplja 13 istraživačkih neprofitnih medija, krajem prošle sedmice objavilo je saopštenje kojim se zahtijeva što hitnije povlačanje ovog nacrta. Iz Udruženja su upozorili da ukoliko bude usvojen u predloženom tekstu, ovaj zakon će definitivno predstavljati udar na slobodu udruživanja u RS, te će imati nesagledive posljedice za civilno društvo, ali i slobodu medija u RS.

Predloženi Nacrt zakona, koji ima četiri stranice, odnosno 20 članova, objavljen je ranije na stranici Vlade RS. Iako se u naslovu odnosi na registar i javnost rada neprofitnih organizacija, u zakonu se ove neprofitne organizacije definišu isključivo kao one koje u “cijelosti ili djelimično finansiraju druge države, njihovi organi ili njihovi ovlašteni zastupnici, međunarodne i strane organizacije, strani državljani ili registrovane nevladine organizacije koje se finansiraju iz inostranstva...”

Kao obrazloženje za donošenje ovog propisa, Vlada RS je ranije navela da do danas nije posebnim zakonom uređena oblast javnosti rada neprofitnih organizacija i nadzor nad zakonitošću njihovog rada, te da se zbog nepostojanja ovog zakona stvaraju “pretpostavke za urušavanje pravnog sistema i ustavnog uređenja RS i čine štetne posljedice na rad organa i organizacija RS”.

Nacrtom se zabranjuje političko djelovanje ovih organizacija, koje bi morale Ministarstvu pravde RS dostavljati polugodišnji i godišnji finansijski izvještaj. Ukoliko se nacrt usvoji, materijali ovih organizacija koji se objavljuju putem medija i informacionih i telekomunikacijskih mreža morat će imati oznaku “neprofitna organizacija”, što se također odnosi na medije koji se finansiraju stranim sredstvima.

Udruženja Umbrella upozorava da bi obavezivanje neprofitnih organizacija da na svojim materijalima objavljuju bilo kakvu oznaku, koja predstavlja stigmatiziranje, otežala i onemogućila saradnju tih organizacija s drugim subjektima u zemlji.

“Sloboda udruživanja zajamčena je svim međunarodnim konvencijama kao jedno od temeljnih ljudskih prava. S obzirom na pravna stajališta evropskih sudova, predloženi Nacrt zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija se može tumačiti kao nedostatno preciznim i predvidivim da bi se smatrao zakonom u kvalitativnom smislu riječi, a predviđena ograničenja slobode udruživanja isključivo po kriteriju dobijanja inostrane pomoći, čak i u nekom simboličnom iznosu, ne mogu se smatrati 'neophodnima u demokratskom društvu'”, navedeno je u saopštenju Udruženja Umbrella.

Udruženje je navelo da je posebno diskriminirajuća i neopravdana odredba Nacrta zakona da se nad neprofitnim organizacijama koje se finansiraju iz inostranstva sprovodi nadzor drugačiji od onoga koji se vrši nad drugim organizacijama civilnog društva.

Ivana Korajlić iz nevladinog udruženja Transparency International u Bosni i Hercegovini (BiH) je ranije za Mediacentar izjavila da je stvarni cilj ovog zakona pritisak na udruženja i etiketiranje udruženja kao stranih agenata, da bi se ugasilo, kako kaže, ono malo nezavisnih organizacija koje objektivno prate rad institucija u RS.

U Nacrtu se navodi i to da će Ministarstvo pravde pokrenuti postupak kod nadležnog suda za zabranu rada u slučaju da neprofitna organizacija u svom djelovanju postupa suprotno Ustavu i propisima RS, odnosno “kada djeluje kao agent stranog uticaja na štetu individualnih i drugih prava građana ili podstiče na nasilje, koristi govor mržnje (...) ili u slučaju ako se utvrdi nepravilnost u finansijskom poslovanju”.

Iz Udruženja Umbrella su istakli da ono što najviše zabrivanja jesu razlozi, prema predloženom Nacrtu zakona, za zabranu rada neprofitne organizacije koji su neprecizno formulisani, tako da se gotovo svakoj organizaciji može zabraniti rad ako neki nadležni organ odluči inicirati zabranu, što će se posebno reflektovati na organizacije koje kritikuju rad vlasti.

___