Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija RS nije u skladu sa članovima Ustava BiH i Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda

foto: Ustavni sud BiH

Ustavni sud Bosne i Hercegovine (BiH) je na jučerašnjoj sjednici stavio van snage zakone o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija Republike Srpske (RS), o neprimjenjivanju zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija BiH, te o Visokom sudskom i tužilačkom vijeću RS.

Ustavni sud je u obrazloženju odluke ukazao na opšta načela iz prakse Evropskog suda za ljudska prava u vezi s bitnom ulogom udruženja u demokratskom društvu. Ukazano je na relevantnu praksu u kojoj je Evropski sud za ljudska prava razmatrao Zakon o stranim agentima Rusije, koji je, kako je saopšteno iz Ustavnog suda BiH, sadržajno gotovo identičan osporenom zakonu i zaključio da taj zakon nije u skladu sa slobodom udruživanja iz člana 11. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Ustavni sud BiH je zaključio da je osporenim zakonom, kojim su uvedene nove kategorije “neprofitnih organizacija“ i “agenata stranih uticaja“ za koje su propisane posebne obaveze i ograničenja, u potpunosti isključena mogućnost da neprofitne organizacije utiču na predstavnike javne vlasti i na taj način im je zabranjeno obavljanje njihove osnovne djelatnosti.

Takođe je ukazano da široko formulisani pojmovi “neprofitnih organizacija“ i zabranjenog “političkog djelovanja“ i “političkih aktivnosti“ nisu u skladu sa zahtjevom predvidivosti jer onemogućuju organizacijama civilnog društva da predvide koja je to granica njihove dozvoljene aktivnosti. Takva formulacija, s druge strane, dodaje se u saopštenju Ustavnog suda BiH, omogućava javnim vlastima da svaku aktivnost organizacija civilnog društva kvalifikuju kao zabranjenu i da je sankcionišu.

U obrazloženju iz Ustavnog suda BiH istaknuto je i da označavanje udruženja koja se bave “političkim djelovanjem“ ili “političkim aktivnostima“, a koja finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti, kao “agenata stranog uticaja“ ima snažan odvraćajući i stigmatizirajući efekt i znatno otežava njihov rad, te stvara negativnu percepciju o tim udruženjima u javnosti.

S tim u vezi je ukazano da pravo udruženja da primaju strane donacije proizlazi iz Osnovnih načela o statusu nevladinih organizacija u Evropi i Preporuke CM/Rec(2007)14 Komiteta ministara Vijeća Evrope državama članicama o pravnom statusu nevladinih organizacija u Evropi, te Deklaracije Ujedinjenih naroda o pravima i odgovornostima pojedinaca, grupa i državnih organa u unapređivanju i zaštiti univerzalno priznatih ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Kompletno obrazloženje Ustavnog suda BiH nalazi se na ovom linku.

Prijedlog Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija RS je u maju prošle godine bez objašnjenja povučen iz procedure Narodne skupštine RS (NSRS) i to nakon pritiska brojnih predstavnika medija i civilnog društva, ali i međunarodnih zvaničnika i stranih ambasada u BiH.

Ipak, NSRS je 27. februara ove godine po hitnom postupku usvojila Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija.

Usvajanje zakona su osudile brojne organizacija, među kojima je i Transparency International u BiH (TI BiH).

TI BiH je uputio reakciju i na jučerašnju odluku Ustavnog suda BiH. U objavi na Facebook stranici TI BiH je saopštio da odluka Ustavnog suda BiH potvrđuje da je zakon, koji je uvodio stigmatizirajuće oznake “stranih agenata” i ograničavao osnovne slobode udruživanja i izražavanja, bio u suprotnosti s Ustavom BiH i Evropskom konvencijom o ljudskim pravima.

“Transparency International u BiH je od početka upozoravao da ovaj zakon nije imao za cilj transparentnost, već gušenje glasova onih koji ukazuju na korupciju, zloupotrebe javnih resursa i rad nezavisnih medija koji nisu pod kontrolom vlasti”, navedeno je u objavi TI BiH.

Izvor: Ustavni sud BiH